Het is een van de laatste studiedagen van de opleiding. We hebben er als klas al bijna een hele dag opzitten. We zijn als groep na twee jaar al aardig verbonden geraakt met elkaar en hebben lief en leed gedeeld. Na de pauze komt een klasgenoot overstuur binnen. Ze is net gebeld door een familielid. Haar neef is plotsklaps overleden na een hartstilstand. We zijn stil, verslagen en het verdriet is tastbaar aanwezig. Samen het leed delen wat iemand zo snoeihard treft.
Het lijden, zo plotsklaps aanwezig. Het raakt me. Misschien heb je dit zelf ook meegemaakt. Een geliefde die onverwachts is overleden. Geen afscheid, geen laatste woorden. Of juist een slopende ziekte waar je de ander zag aftakelen en je steeds meer moest gaan loslaten. In de praktijk spreek ik veel mensen die met verlies te maken hebben. Wat ik vaak merk is dat het moeilijk is om daar echt bij stil te staan. Ons brein wil geen pijn. Dus hebben we allerlei overlevingstechnieken ontwikkeld die ons helpen daar niet te dichtbij te komen. We zijn vaak bang om overspoeld te raken met heftige emoties.
Als we echt stilstaan bij verdriet en verlies komen vaak ook gevoelens van teleurstelling. Teleurstelling in God, in elkaar, in de kerk. Vaak komen er ook allerlei vragen naar boven. Kan ik geloven dat God om me geeft als Hij er niet voor zorgt dat me niets slechts overkomt? Kan ik Hem vertrouwen als ik bang ben? Als ik kijk naar het gigantische verdriet wereldwijd kan ik dan nog steeds God kennen als vriendelijk en liefdevol? In de theologie noemen ze dit de ‘theodicee’. Dit is de naam voor het abstracte probleem van het lijden en een almachtige God. Een worsteling waarin mensen ook hun geloof zijn verloren. Over deze vraag wordt al eeuwen nagedacht en zijn bibliotheken vol boeken geschreven. De kerk heeft hier ook vanuit de verschillende stromingen antwoord op proberen te geven.
In deze blog wil ik niet proberen een antwoord op deze vraag te krijgen. Mijns inziens is die er ook niet. God laat in Jezus wel zien hoe Hij met het lijden omgaat. Een prachtige geschiedenis die dit illustreert is het verhaal van de opwekking van Lazarus uit Johannes 11. Daar zie je hoe Jezus met jouw en mijn verdriet omgaat als Hij de boodschap krijgt dat zijn vriend ziek is.
In eerste instantie wacht Jezus nog twee dagen voordat Hij naar Lazarus gaat. Twee dagen kan in tijden van nood ontzettend lang zijn. We kunnen allemaal wel eens het gevoel hebben dat God je in de steek laat. Dat we teleurgesteld zijn, omdat Hij afwezig lijkt. Wat ik had verwacht en gehoopt gebeurd niet. Dit mogen we tegen Hem zeggen. Onze teleurstelling is een emotie die er mag zijn en die we mogen delen. Mensen om ons heen kunnen ons dan tot troost zijn, maar ook verwarring geven of ons pijn doen. Vaak heeft dit te maken met het ongemak van het lijden. We weten vaak niet wat te zeggen of hoe er mee om te gaan. Zoals een vrouw die haar dochter had verloren laatst deelde: ‘Als ik in de supermarkt loop zie ik nog steeds mensen een ander gangpad nemen om me uit de weg te gaan’. Of we worden oproepen harder te bidden, meer te geloven, of nog meer op Gods beloften te gaan staan. Allemaal vaak goedbedoelde adviezen om onze problemen en ons lijden tegemoet te treden. Maar die ons soms alleen maar meer eenzaamheid of een schuldgevoel geven.
Jezus gaat uiteindelijk naar Bethanië. Daar komt Martha Hem als eerste tegemoet. Opmerkelijk… de drukke Martha met de bezem gaat als eerste naar Jezus toe. Juist degene waarvan je het niet zou verwachten. Ze begint met een vraag: ‘Heer, ik weet dat U kunt genezen, waarom doet U het niet?’ Je mag die vragen gewoon aan Hem stellen. Dan gaat Jezus met haar in gesprek. Hij berispt haar twijfel en geeft haar hoop. Hij confronteert haar met de waarheid. Dat is wat zij in pastoraal opzicht het hardst nodig heeft. Hij schud haar als het ware door elkaar met die waarheid. Luister naar Mij. Houd moed. Ik ben er. Opstanding. Leven.
Dan komt Maria met dezelfde vraag. Ze zegt precies hetzelfde als Martha, maar deze keer reageert Jezus totaal tegenovergesteld. Hij barst in tranen uit. Dat is wat zij in pastoraal opzicht het hardst nodig heeft. Hij gaat niet tegen haar in. Hij komt langszij, gaat dicht naast haar staan in haar smart. Zo wil Hij ook dichtbij jou en mij komen en ons geven wat wij op dat moment zo hard nodig hebben. Misschien niet eens een antwoord, maar een ontmoeting. Vrede, hoop, herstel.
Een van de, voor mij, mooiste verzen uit de Bijbel is: ‘Jezus weende”. Waarom doet Hij dit? Hij wist waarschijnlijk allang dat Hij Lazarus uit de dood ging opwekking. Jezus huilt hier omdat Hij laat zien hoe God met jouw en mijn verdriet omgaat. Hij huilt met je mee. Hij slaat Zijn arm om je heen en zegt: ‘Ik heb ook verdriet’. Jezus tranen laten ons zien waar God staat in ons lijden. ‘Al onze smarten heeft Hij gedragen’ zegt Jesaja. Dit is niet alleen onze zondenschuld, maar ook ons verdriet. Net zoals Hij een is geworden met onze zonden, is Hij ook een geworden met ons verdriet en onze pijn. Hij voelt de afschuwelijke macht van de dood en het verdriet over het verlies van een geliefde.
Op het moment dat Jezus bij het graf staat zegt onze Nederlandse vertaling dat Jezus heftig bewogen is. Maar in het Grieks staat hier een werkwoord dat ‘het uitschreeuwen van woede’ betekent. Jezus is woest. Hij schreeuwt het uit van woede en brult. Op wie of wat is Hij zo boos? Jezus gaat tekeer tegen de dood. Hij kijkt onze grootste nachtmerrie recht in de ogen – het verlies van het leven, het verlies van geliefden en Hij ontbrandt in toorn. Hij is boos op het kwaad en het lijden. God heeft geen wereld gemaakt die vervuld is met ziekte, lijden en de dood. Heel veel ellende komt voort uit ons egoïsme, trots, wreedheid woede, oorlog, geweld. Jezus komt niet met het zwaard in Zijn hand om te oordelen, maar met spijkers door Zijn handen. Om het oordeel te dragen.
Jezus wist dat ze na het wonder van de opstanding van Lazarus Hem zouden gevangen nemen en uiteindelijk doden. Lazarus uit het graf, Jezus erin. Het kruis is het antwoord op het lijden. Het is een God die zelf lijdt. We leven in een gebroken en kapotte wereld. Daar mag ik samen met God doorheen wandelen. Met al onze vragen, twijfel en tranen.
Luisterlied: Naast mij (met tekst) – Eline
Geschreven door Anneke Polderman, Praktijk Over de Brug